Ludność Lubasza w okresie międzywojennym – wykład Piotra Lipskiego

Ludność Lubasza w okresie międzywojennym
Wykład: Piotr Lipski
08.11.2021

Dzisiejszy wykład, który odbył się w cyklu „Nasze małe ojczyzny” dotyczył historii Lubasza. Wieś Lubasz kojarzona przez nas z agroturystyką, ma swoją długą historię – od epoki neolitu, brązu, okresu wpływów rzymskich, po średniowiecze. Dowodem wczesnowiecznego osadnictwa jest grodzisko stożkowe usytuowane w parku dworskim.
W XIII pojawiają się pierwsze źródła pisane, które informują już o tym, że wieś była główną siedzibą rodu Lubaskich herbu Radwan, następnie Gorajskich, oraz Miaskowskich od których panowania rozpoczyna się intensywny rozwój Lubasza. W 1831 roku majątek kupują Szułdrzyńscy i pozostaje w ich rękach do wybuchu II wojny światowej. Zapisy z okresu międzywojennego, dzielą Lubasz na wieś i obwód dworski. W obwodzie dworskim mieszkali sami Polacy, natomiast wieś zamieszkiwała w większości ludność polska, niemiecka oraz żydowska. Pomimo różnych kultur i religii społeczeństwa te się tolerowały i latami żyły w zgodzie, zmienia się to po 1918 roku. Wśród Polaków pojawiają się grupy niechętne mniejszościom narodowym, z zwłaszcza Żydom, którym zarzuca się sympatyzowanie z Niemcami w okresie Powstania Wielkopolskiego. Niechęć narasta, w 1923 zostaje spalona synagoga, niszczy się mienie żydowskie. Żydzi opuszczają Lubasz. Zachowanym śladem ich bytności jest cmentarz wyznania mojżeszowego położony na obrzeżach wsi. Inną dużą grupę w okresie międzywojennym stanowiła mniejszość niemiecka, która zasiedlała okolice Lubasza zajmując duże połacie ziemi, przykładem jest wieś Stajkowo – w większości zamieszkała przez Niemców. Śladem ich bytności w Stajkowie jest cmentarz ewangelicki, na którym stał też kościół. Po osadnikach zachowały się zabudowania, oraz nazwy np.”Piprowizna” jest to część ziemi w Stajkowie od nazwiska właścicieli Pieprów. Na zakończenie wykładu jako ciekawostkę obejrzeliśmy film z okresu 1940 roku pokazujący popis musztry wojsk niemieckich na ulicach Lubasza i Czarnkowa, oraz wizytę „Namiestnika Rzeszy w kraju Warty” Arthura Greisera wizytującego „Lubaski Wawel” (fabrykę dywanów), w okresie wojny produkowano tam tkaniny wojskowe na rzecz armii Rzeszy. Rozpoznaliśmy tło tych wydarzeń czyli zachowane do dzisiaj budynki i ulice Lubasza i Czarnkowa.
M.P.